نام روسی اثر: Ишрак. Журнал исламской философии 2025. Т. 3. № 1
گردآورندگان: بنیاد ابن سینا، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، انستیتو فلسفه آکادمی علوم روسیه
سرویراستار: پروفسور آندری اسمیرنوف
تاریخ نشر: 2025
ناشر: صدرا – مسکو
شمارگان: ۵۰۰
تعداد صفحات: 144
نشریه فلسفی عرفانی «اشراق» که تا پیش از این در قالب سالنامه منتشر شده است، زین پس در قالب نشریه، دو شماره در سال با حمایت بنیاد ابن سینا، همکاری انستیتو فلسفه ایران و انستیتو فلسفه آکادمی علوم روسیه منتشر خواهد شد.
شماره اول از سال سوم نشریه شامل 5 مقاله و نوشتار است:.
«روش‌شناسی علم در قرون وسطای اسلامی»، نوشته باخادیر موسامتوف، دکترای فلسفه و پژوهشگر ارشد دانشگاه الفرقانوس (ازبکستان ـ تاشکند) (ص 6 – 36)
چکیده: در این مقاله تنوع روش‌های تفکر فلسفی و علوم طبیعی در جهان اسلام دوره میانه بررسی شده است. نویسنده نشان می‌دهد که با وجود ممنوعیت استفاده نابجا از روش‌های یک علم در علم دیگر، اندیشمندان مسلمان به شکل نظام‌مندی از «آمیختگی گفتمانی» سازه‌های نظری (به ویژه ریاضی‌گونه) استفاده می‌کردند. این استراتژی – مشابه دوره مدرسی اروپا – روشی استاندارد در فلسفه‌ورزی بود. با این حال، تحلیل مسائل خاص در حوزه‌هایی مانند فقه، کلام و علوم طبیعی، اختلاف‌نظرهای عمیقی میان اندیشمندان آن دوره را آشکار می‌سازد که بازسازی نظام‌مند آثارشان را دشوار می‌کند. این وضعیت این پرسش اساسی را مطرح می‌نماید: «متون علمی ـ فلسفی قرون وسطی را چگونه باید تفسیر کرد؟» فقدان پژوهش‌های تخصصی در این زمینه، از نقاط کور مهم در تاریخ و فلسفه علم به شمار می‌رود.
کلمات کلیدی: روش‌شناسی علم، ممنوعیت فرابنیاد، روش ریاضی‌گونه، رویکرد میان‌رشته‌ای، مبانی علوم جانوری، طبقه‌بندی علوم، بخش‌بندی دانش
«شرح عیون المسائل و الجوابات از حاکم جشمی»، نوشته فارس عثمانوویچ نوفل، دکترای فلسفه و پژوهشگر مؤسسه فلسفه آکادمی علوم روسیه (ص 33 – 90)
چکیده: این مقاله بخش نخست از جلد سوم دانشنامه عظیم کلام اسلامی قرون ۱۱-۱۲ میلادی شرح عیون المسائل و الجوابات اثر عالم زیدی، حاکم جشمی (درگذشته ۴۹۴ ق/۱۱۰۱ م) را به جامعه علمی معرفی می‌کند. در این اثر، این متکلم زیدی به بررسی ماهیت گزارش شفاهی (اخبار)، ارزش معرفت‌شناختی و کاربرد آنها در گفتمان فقهی می‌پردازد. در مقاله حاضر پیش از انتشار متن عربی همراه با تفسیر بر اساس نسخه خطی Or. 2584b کتابخانه دانشگاه لیدن، مقدمه‌ای کوتاه درباره نسخه مورد استفاده و آموزه‌های جشمی در مورد مبانی متافیزیکی سخن ارائه شده است.
کلمات کلیدی: زیدیه، اخبار شفاهی، حاکم جشمی، شرح عیون المسائل و الجوابات، کلام، فلسفه عربی ـ اسلامی قرون وسطی، فقه اسلامی
«ترجمه روسی بخشی از کتاب “جنگ‌های خداوند” (در باب معجرات) اثر ابن گرشوم (رالباگ)»، نوشته: والریا والریونا اسلپتسوا، دکترای فلسفه و پژوهشگر مؤسسه فلسفه آکادمی علوم روسیه (ص 91-121)
چکیده: این مقاله ترجمه بخشی از اثر کلیدی ربی لوی بن گرشوم (معروف به رالباگ) (1288-1344)، فیلسوف یهودی ارسطویی‌گرا را ارائه می‌دهد. رالباگ به عنوان شناخته‌شده‌ترین پیرو موسی بن میمون (مایمونیدس)، در کتاب «جنگ‌های خداوند» به بررسی عمیق مسائلی پرداخته که به نظر او در آثار رمبام (مایمونیدس) به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته‌اند. یکی از این مسائل، مسئله معجزات است که فیلسوف در فصل 9 ـ 12 بخش دوم کتاب ششم «جنگ‌های خداوند» به تحلیل آن می‌پردازد. این متن برای نخستین بار به زبان روسی منتشر شده است.
کلمات کلیدی: ارسطویی‌گرایی، ابن رشد، گرسونیدس، فلسفه یهودی قرون وسطی، یهودیت، تورات، معجزه
«حجاز: چهارراه تمدن اسلامی: معرفی کتاب مورد نقد کتاب صوفیان و خانقاه‌های آنان در حجاز عثمانی (شامل دو رساله: «خبایای الزوایا» و «رساله فی طرق الصوفیه») »، نوشته طه عبداللهی سهی، کارشناسی ارشد دانشکده الهیات و مطالعات اسلامی دانشگاه تهران ـ به زبان انگلیسی (ص 122-128)
چکیده: این مقاله به نقد و بررسی کتاب «صوفیان و خانقاه‌های آنان در حجاز عثمانی» اثر حسن بن علی عجیمی ( ناشر: بریل، لیدن ، ۲۰۲۳، ۵۲۱ ص) می‌پردازد که شامل سه رساله عربی درباره فعالیت‌های صوفیان در حجاز پیش از ظهور وهابیت است. پس از مرور مقدمه روشنگرانه ناصر ضمیریه (ویراستار) و رساله‌های عجیمی، نویسنده تلاش کرده است نشان دهد این کتاب و آثار مشابه آن چگونه باید تفسیر شوند و چه کمکی به حوزه مطالعات تصوف می‌توانند بکنند.
کلمات کلیدی: مطالعات تصوف، تاریخ فکری، امپراتوری عثمانی، طریقت‌های صوفیه، خانقاه‌ها، حسن بن علی عجیمی، حجاز
«کلید روح انسان: نقدی بر ترجمه روسی “الهی‌نامه” عطار نیشابوری»، نوشته یولیا یوگنیِونا فِدورُوا، دکترای فلسفه و پژوهشگر ارشد مؤسسه فلسفه آکادمی علوم روسیه (ص 129-142)
چکیده: این مقاله به بررسی اولین ترجمه کامل و تفسیری روسی «الهی‌نامه» اثر فریدالدین عطار نیشابوری (قرن ۱۲-۱۳ میلادی) می‌پردازد که توسط ل.گ. لاهوتی تهیه شده است. نویسنده به تحلیل محتوای الهی‌نامه، روش مترجم در برخورد با متن، و ارزش این اثر برای مطالعات ایرانی‌شناسی فلسفی ـ تاریخی پرداخته است. مقاله این پرسش را مطرح می‌کند که آیا لاهوتی توانسته «پل معنایی» مناسبی به جهان فکری عطار بسازد و این اثر صوفیانه را به مخاطب روس‌زبان نزدیک کند؟ اگرچه «الهی‌نامه» به شهرت «منطق‌الطیر» نرسیده، اما به همان اندازه از نظر بررسی عمیق روح انسان و ویژگی‌ها و آرمان‌هایش حائز اهمیت است.
مترجم با ترجمه حکایت‌هایی که در آنها خلیفه به تأمل درباره خواسته‌های پسرانش می‌پردازد، موفق شده مفاهیم کلیدی عرفان مانند عشق (عشق)، خودشناسی، سلوک (طریق)، و توحید را به خوبی منتقل کند. الهی‌نامه بازتابی از عصر عطار است نه از جهت توصیف واقعیت‌های تاریخی، بلکه در شیوه ارائه و انتقال معرفت صوفیانه.
کلمات کلیدی: فریدالدین عطار، لیلا لاهوتی، تصوف، ادبیات فارسی، شعر تعلیمی (مثنوی)، الهی‌نامه، حکایت، ترجمه
برای دسترسی به متن این مقالات به لینک زیر مراجعه کنید:
https://ishraq.iphras.ru/issue/view/558
هدف از انتشار نشریه فلسفی ـ عرفانی اشراق معرفی فرهنگ، تمدن اسلامی، اسلام‌شناسی در روسیه و خارج از روسیه به علاقمندان، اساتید و دانشجویان است. مجموعه سالنامه فلسفی اشراق که با همکاری و تلاش‌های مرحوم یانیس اشوتس منتشر می‌شد، از سال 2024 در قالب مجله به صورت 2 بار در سال به مخاطبان عرضه می‌گردد. سرویراستاری نشریه اشراق را پروفسور آندری اسمیرنوف رئیس انستیتو فلسفه آکادمی علوم روسیه بر عهده دارند.
